Kişilik Kavramına Altı Yaklaşım
Dikkat edilmesi gereken diğer bir nokta da, bu tutarlı davranış ka*lıplan ve kişilik içi süreçlerin, tanıma göre, bireyden kaynaklanıyor ol*masıdır. Bu tümce, dış etkenlerin kişiliği etkilemediği anlamına gelmez. Anne babaların çocuklarını yetiştirme tarzının, çocuğun ilerde nasıl bir yetişkin olacağını etkilemesi kaçınılmazdır. Ayrıca yaşadığımız duygular, çoğu zaman karşılaştığımız olaylara gösterdiğimiz tepkilerden oluşturur. Burada kastedilen, davranışın yalnızca durum tarafından belirlen*mediğidir. Bir korku filmi izlerken hissettiğimiz korku, filmin bir so*nucudur ancak o korkuyu ifade etme ve başa çıkma yöntemlerimiz içi*mizden kaynaklanır.





Tutarlı davranış kalıplarının ve kişilik içi süreçlerin kaynaklan ne*lerdir? Kişilik psikologları ve araştırmacıları tarafından sorulan temel soru budur. Bu kitabın bu kadar uzun olmasının nedenlerinden biri de, kişilik psikologlarının bu soruya değişik yanıtlar vermiş olmasıdır. Geç*tiğimiz yüzyılda ortaya atılmış birbirinden farklı kişilik kuramlarını da*ha iyi anlamlandırabilmek için, kişiliği açıklayan altı genel yaklaşıma göz atacağız. Bunlar psikanalitik yaklaşım, ayırıcı özellik yaklaşımı, biyolojik yaklaşım,insancıl yaklaşım, davranışsal/sosyal öğrenme yakla*şımı ve bilişsel yaklaşımdır. Sınıflandırma kusursuz olmasa da temel ki*şilik kuramlarının her biri, bu altı yaklaşımdan birine yerleştirilebilir.
Peki, neden bu kadar çok kişilik kuramı vardır? Bu soruya bir benzetmeyle yanıt verelim. Bir fille karşılaşan beş kör adamın öykü*sünü pek çoğunuz duymuşsunuzdur. Her biri hayvanın ayrı bir par*çasını tutar ve birbirlerine filin nasıl bir hayvan olduğunu anlatmaya çalışırlar. Bacağı tutan kör adam fili uzun ve yuvarlak olarak tanımlar. Kulağı tutan, filin ince ve düz olduğunu söylerken, hortumunu tutan, fili uzun ve ince olarak betimler. Kuyruğu tutan kör adam ile filin gövdesine dokunan kör adam ise bütünüyle başka tanımlar yaparlar fil için. Öykünün anlatmak istediği, her adamın hayvanın yalnızca bir bölümünü bildiğidir. Filin bunların dışında da özellikleri olduğu için, her bir adamın tarifi doğru ancak eksiktir.
Bir açıdan, kişiliği anlatmaya çalışan bu altı yaklaşım, kör adamlara benzer. Yani her bir yaklaşım insan kişiliğinin önemli bir boyutunu doğru bir biçimde belirler ve inceler.