İstimlak, normalde özel kişilere ait olan gayrimenkullerin kamu yararına hizmet edecek şekilde devlet ya da bir kamu tüzel kişisinin mülkiyetine geçiren kanuni bir kavramdır. Yani kısa tabirle istimlak kamusallaştırma anlamına gelmektedir. İstimlak işleminin yapılmasına çeşitli nedenler vardır ve bedelinin nasıl hesaplanacağı devlet tarafından belirlenmiştir.
İstimlak yapılmasının nedenleri nelerdir?

• Devlet tarafından kamu hizmeti için bir imar yapacağı zaman bu işleme gerek duyulabilmektedir. Örneğin metro, park, yol, geçit yapımı gibi alanlar bu hizmetin içine girmektedir.
• Bazı halk sağlığını tehlikeye sokan taşınmazlar gibi olağanüstü durumlar meydana geldiğinde devlet yasaları kullanarak kamusallaştırma kararı almaktadır.
• Ne zaman bir kamusallaştırma kararı alındığında yasalarla öngürülmüş bir biçimde değer hesaplanır, ve bu bedelin nakit ve peşin olarak şartsız biçimde ödenmesi gerekmektedir.

İstimlak bedeli nasıl hesaplanır?

• Öncelikle istimlak kararı alabilmek için 3 kişiden az olmamak şartıyla bir tespit komisyonu toplanır. İstimlak bedelinin ne kadar olacağına yapacağı araştırmalar ile bu tespit komisyonu karar verir. Daha sonrasında ileri işlemlere geçilmektedir.
• Tespit komisyonu istimlak edilecek yerin vergi kayıtlarını inceler ya da çevre yerlerden mülkiyet değeri hakkında bilgi alınarak bir değer tespit edilir. Sonra alınan karar işlemleri gerçekleştirmek üzere uzlaşma komisyonuna aktarılır, ve istimlak edilecek yerin sahibi buraya davet edilir. Daha sonra burada pazarlıklar sonucu anlaşılırsa devir işlemleri yapılır. İstimlak edilecek yerin sahibi parayı nakit ve peşin olarak alır.
• Eğer anlaşma sağlanmaz ise asliye hukuk mahkemesinde kamusallaştırma davası açılır, ve mahkeme taraflardan tekrardan anlaşma yapmalarını ister. Eğer taraflar yine anlaşma sağlayamaz ise bilirkişi tarafından yerin değeri tespit edilir. Mülkiyetin sahibine bilirkişiden alınan son değer bildirilir. Mülkiyetin sahibinin son kararı da kabul etmeyip itiraz etme ya da temyize götüme gibi hakları bulunmaktadır.

İstimlak kavramı devlet tarafından yasalarla belirlenmiş olup güvence altına alınmıştır. İstimlak yapılmasındaki amaç kimseyi zarara uğratmak değil aksine kamu yararına olacak şekilde birtakım hizmetlerin verilmesidir.