Ülkelerin ekonomik göstergelerinden biri olan eflasyon kavramına etki eden, paranın satın alma gücündeki değişmelerini ölçmemize yarayan, üretici fiyat endeksinin(ÜFE) ne anlama geldiğini en sade şekli ile anlamaya çalışalım.
Üretici fiyat endeksi tanım olarak; belirli bir dönem içerisinde ülke içinde üretimi yapılan, yurt içinde satış imkanı bulunan ürünlerin, zaman içersindeki fiyat değişikliklerinin karşılaştırılarak ölçülebilmesine yarayan fiyat endeksidir. Üretici fiyat endeksinin tam olarak anlaşılabilmesi için öncelikle böyle bir fiyat endeksine neden gerek duyulmuştur onu anlayalım.
Üretilen malların tüketim aşamasındaki fiyat değişikliklerini ölçen tüketici fiyat endeksine karşılık, üretilen ürünün üretim aşamasındaki fiyat değişiklikleri ölçen, daha hassas bir ekdeks oluşturmak, gerekse uluslararası fiyat endekslerini karşılaştırabilmek ve uyum sağlaması amacıyla ÜFE'nin hesaplanmasına gerek duyulmuştur. ÜFE hesaplanırken yurtdışına yapılan ihracat kapsam dışı bırakılmıştır. ÜFE hesaplanırken ülke içindeki sanayi ve tarım faaliyetleri esas alınmıştır. Aşağıda, üretici fiyat endeksinin hesaplanırken yararlandığı başlıca sektörler belirtilmiştir.
ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ(ÜFE) HESAPLANIRKEN YARARLANILAN SEKTÖRLER - Ormancılık, avcılık, tarım
- Balıkçılık
- Madencilik, taş ocakçılığı
- İmalat sanayi
- Gaz, elektrik ve su sektörleri
Üretici fiyat endeksi hesaplanırken, kapsam içerisine alınmayan sektörlerde vardır. Bunlar; eğitim, haberleşme, depolama, sağlık ve sosyal hizmetler, otel ve lokantalar, işaat, toptan ve parakende ticaret faaliyetleridir.
Üretici fiyatları endekseni hesaplamak için, ülke ekonomisi içinde üretilen ve yurtiçine satılan malları temsilen bir madde sepeti oluşturulması gereklidir. Bu malların satış ağırlıklarına, temel yıl ve cari ay fiyatlarına da ihtiyaç duyulur.Bu sepete dahil olacak mal grubunu belirlerken, o yıl üretimi ve satışı yapılan mallar göz önüne alınmıştır. Bu alınan mallar içerisinde üretim ve satış paylarına göre bir sıralama yapılmış ve en tepede olan mallar bu sepete dahil edilmiştir. Bu veriler Türkiye İstatistik Kurumu tarafından üretilmekte ve oradan temin edilebilmektedir. Her yıl ülke ekonomisindeki değişmeler göz önüne alınarak bu veriler de değiştirilip güncellenmektedir.
ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİNİN HESAPLANMASINDAKİ AMAÇLAR - Ülkenin verimlilik ve üretim katsayılarını belirlemek
- Ücret ve fiyatların ayarlanmasındaki bir numaralı ölçüt olması
- Fiyat haraketlerinin izlenmesi
- Muhasebe hesaplarına yardımcı olması
- Hükümetin, uygulayacağı ekonomik politikaya karar vermesine yardımcı olmak
- Yatırım kararlarının alınmasına yardımcı olmak.