Para Sistemleri
 

http://cdn.nasilkolay.com/static/HO4...ri_646x340.jpg

Para Sistemleri denilince düşünce boyutumuzda uyanması gereken fikir paranın nasıl ve neye göre basıldığıdır. Paranın nasıl ve neye göre basıldığına değinmeden önce paranın tarih boyunca var oluşundan bu yana hangi şekillerle kullnıldığını bir gözlemleyelim.
İnsanların, göçebe hayat yaşadıkları dönemlerde ve dolayısıyla paranın olmadığı dönemlerde de şüphesiz karşılamak zorunda olduğu ihtiyaçları mevcuttu. Günümüzde bu ihtiyaç giderme-tüketim süreci artık para ile değiş tokuş sonucu gerçekleştirilmektedir fakat bahsi geçen dönemlerde 'öztüketim' olgusu geçerliydi. Yani insanlar ihtiyaçları olan malları kendileri için,kendileri üretiyor ve doğal olarak kendileri tüketiyordu. Bu süreç ise öztüketim olarak tanımlanmaktadır. Göçebe hayat çözülmeye başlayıp insanlar yerleşik hayata geçmeye başlamaları ile birlikte ihtiyaçlarını gidermek için tarımla uğraşma eğilimine girmişlerdir. Özellikle verimli topraklarda tarım yapan insanlar bir süre sonra tükettikleri mal miktarından daha fazla üretim yapmaya başladılar. Dolayısıyla ellerinde mal fazlası meydana geldi. Bu süreçle birlikte mal fazlalıklarının değişimi gelişmeye başladı. Buna da takas usulü sistem denilmektedir. Tarihte takas usulünü mal-para sistemi takip etmektedir. Mal-para'dan sonra maden-para ardından banknot ve bu süreci nihayet kağıt para sistemi devam ettirmektedir. Kağıt para sisteminin içinde gömülü bir diğer para sistemi ise kaydi paralardır, örneğin çek, senet vb. ile yaratılabilen paralar. Günümüz çağında internet ve bilişim sektörünün gelişmesi ile birlikte kullanımda olan bir para türü de dijital paralardır. Örneğin kredi kartları, banka hesap kartları vb.
Para en temel özelliği olarak günlük ihtiyaçlarımızı karşılamakla beraber kağıt para sistemi ile birlikte bir ekonomide ne miktarda para dolaşması-bulunması gerektiğini araştıran,düzenleyen ve paranın fiyatını(faiz) belirleyen bir kurum bulunmaktadır,o kurum da Merkez Bankası'nın ta kendisidir. Bu görevlerin Merkez Bankaları tarafından üstlenilişi kağıt para sistemi ile birlikte gelişmiştir. Para Sistemleri tarihine bakacak olursak; altına dayalı para basma sisteminin geçerli olduğu dönemleri görebilmekteyiz. Nedir altına dayalı para basma sistemi? Bu sistemde kişilerin,devletin elinde bulunan paralar istendiği zaman altına dönüştürülebilmekteydi. Para-altın paritesi(oranım) oluşturulup paraya altın cinsinden değer biçilmekteydi. Örneğin 1gr altın 2TL gibi bir parite belirlenip işlemler bunun üzerinden gerçekleştirilmekteydi. Gerek dünya ticaret hacminin artması gerek altın üretiminin artışı talep edilen para miktarı artışının altında kalması,altına dayalı para basma sisteminden vazgeçilmesine zemin hazırlamış bulundu. Merkez Bankalarının, altına dayalı para basma sisteminde para basıp piyasaya sürebilmeleri ancak ellerinde bulundurduğu altın miktarını arttırabilmeleri karşılığı mümkün olabiliyordu. Gerekli altın miktarı artışı sağlanamadığı ve bununla beraber talep edilen para miktarının çokluğundan dolayı altına dayalı para basma sistemi terk edilip itibari para sistemine geçildi. Bu sistemde paranın dayanağı artık altın değil devletlerin yasalarında belirttiği kurallardı. Artık merkez bankaları para basmak için altın rezervlerini arttırmak durumunda değillerdir. Gerekli görüldüğü ölçüde,merkez bankalarının bağımsızlığı gereği para basma olanakları bulunmaktadır ve hala günümüzde uygulanan ve geçerli olan sistem budur.