2- Danışıqda nöqsan
Danışmaq insanların fikir, düşüncə və duyğularını, istək və arzularını bildirmələrinə, bir-birləri ilə ünsiyyət qurmalarına kömək edir. Halbuki, adamlıq dinində danışmaq bu əsas məqsədlərindən əlavə, bu insanların yanlış psixologiyasını ətrafdakılara bildirmək vasitəsidir. Adamlıq dinini yaşayan insanın bütün kompleksləri, şəxsiyyət pozuntuları, psixoloji problemləri danışığı əsnasında ortaya çıxır. İnsanların böyük əksəriyyəti özünü insanlara olduğundan fərqli və üstün göstərmək arzusundadır. Bu göstəriş münasibət və davranışlarla olduğu kimi, həm də danışıq yolu ilə həyata keçirilir. Bu hissədə adamlıq dini fərdlərinin danışıqlarını üslub, davranış, mimika və digər xüsusiyyətləri baxımından araşdıracağıq.
Adamlıq dinini yaşayan insanların davranış pozuntuları: mədəniyyətsizlik və ədabazlıq anlayışı
(Cənab Adnan Oktarın Kral Karadeniz - dəki canlı reportajı, 2009-cu il, 6 mart)
Adnan Oktar: Bəzən elə tiplər görürəm ki, həqiqətən, mədəniyyətsiz və cahildir, amma qulağına sırğa taxmış, saçına da jele vurmuş, köynək geymiş, sözləri yavaş-yavaş deyir, maraqlı danışıq tərzi əmələ gətirmişlər. Çox müasir görünüşlü, amma tamamilə cahil və mədəniyyətsiz. Mən saçını düzəltməsinə bir şey demirəm, yaxud kəsməsinə. O xoşuna gəlirsə, etsin. Köynək geyməsinə də, qulaqlıq taxmasına da. Xoşuna gəlirsə, etsin. Amma bununla müasir olduğunu zənn etməsi çox anormaldır. Çünki müasirlik sevgi dolu olmaq, mərhəmətli, şəfqətli olmaq, diqqətli olmaq, təmizliyə diqqət etmək, digər insanları narahat etməmək, Yaradandan ötrü yaradılmışları sevmək, çiçəklərə, bitkilərə, uşaqlara, gözəlliklərə, hər şeyə qarşı heyranlıq duymaq, onları qorumaq, hadisələrin çətin tərəflərini görmək - budur müasirlik.
Süni və səmimi olmayan danışıqlar
Adamlıq dini qəliblər dinidir. İnsan bu qəlibləri mənimsədiyi və tətbiq etdiyi zaman cəmiyyətdə qəbul edilir və rəğbət qazanır. Münasibətlərdə çox əhəmiyyətli bir yer tutan danışıqda da bu batil dinin özünəməxsus saysız formaları vardır. Adamlıq dinində danışıqlar mühit və vəziyyətə görə bu qəliblərdən uyğun olanların seçilməsi ilə meydana gəlir. Danışanın istifadə etdiyi sözləri, həqiqətən hiss edib-etmədiyi heç əhəmiyyətli deyil. Adamlıq dini mənsubunun hiss etdikləri zahirən fərqli olduğu üçün –başqa sözlə, içi və üzü eyni olmadığı üçün- bir mənada ikiüzlü olur. Normal insan üçün ikiüzlülük hər nə qədər utanmalı bir hal olsa da, adamlıq dinini yaşayan biri utanılası vəziyyətə düşdüyünün fərqində olmur.
Adamlıq dinində nifrət etdiyi halda, sevirmiş kimi görünməyi, sevdiyi halda, sevmirmiş kimi görünməyi, əhəmiyyətsiz hesab etdiyi halda, hörmət göstərməyi, kədərlənmədiyi halda, kədərlənmiş kimi, sevinmədiyi halda, sevinmiş kimi davranmağı, içindən gəlmədiyi halda, gülüb qəhqəhə çəkməyi və ya ağlamağı, heç təsirlənmədiyi halda, çox təəccüblənmiş kimi görünməyi öyrənir. Mühitin tələbinə görə də bu öyrəndiklərini tətbiq edir.
Qarşısındakılar da eyni xüsusiyyətə sahib olduqları üçün sünilik və səmimiyyətsizliyə əhəmiyyət verməyib təbii qarşılayırlar. Özlərinə növbə çatdığında da eyni saxta və süni xarakteri göstərməkdən çəkinmirlər. Səmimiyyətsiz danışıq növlərinin bəzilərini göstərə bilərik:
Hadisələri izah edərkən daha çox diqqət çəkmək üçün qabarıq üslubdan istifadə etmək. Sadə bir şeyi əhəmiyyətli imiş, əhəmiyyətli bir şeyi də sadə imiş kimi izah etmək. Danışarkən doğma dilində qarşılıqları olsa belə, xarici sözlərdən istifadə edərək xarici dil bildiyini bildirmək...
Bilmədiyi mövzulardan bəhs edilən zaman bilirmiş kimi davranmaq, o mövzu haqqında eşitdiyi bir şeyi əlavə edib sanki bütün mövzu haqqında məlumatı varmış kimi lovğalanmaq. Danışılanlardan təsirlənmədiyi halda, süni reaksiyalar vermək və hiss etmədiyi halda, heyrət, bəyənmə, qınama, kədərlənmə, təsdiqləyici ifadələrdən istifadə etmək. Məsələn, əslində, təəccüblənmədiyi halda, “doğrudan?”, “aa, inanmıram”, “məəttəl qaldım” kimi ifadələrdən istifadə etmək.
Bunların çoxu səmimi olaraq hiss edildiyi üçün deyilmir. Əslində, qarşı tərəf də bu sözlərin süniliyindən xəbərdardır. Ancaq əsas olan bu qəliblərdən yerində və ustalıqla istifadə edilməsidir. Səmimiyyətsizlik və ikiüzlülük adamlıq dinində elə təbii hal almışdır ki, səmimi görünən birinə rast gəldikdə onun bu xüsusiyyətindən fövqəladə bir hadisə kimi bəhs edilir. Adamlıq dininin yaşandığı mühitlərdə insan səmimiyyətsizliyi qədər cəmiyyətdə müvəffəqiyyətli olur. Cəmiyyətdə insanların heyran olduğu bir mövqe qazanan insanların çoxu bu qaydaların tətbiqində ustalaşmışlar. Yoldaşının vəzifəsi, zənginliyi, uşaqlarının məktəbdəki uğurları, tətil yerləri, ictimai əlaqələr və fəaliyyətlər qabarıq şəkildə ifadə edilir. Süni danışıq növlərinə aşağıdakıları da əlavə edə bilərik:
Qarşı tərəfin zarafatlarına ayıb olmasın deyə və ya ondan çəkindiyi və ya ona yaltaqlanmaq üçün məcburi gülmək, içindən gəlmədiyi halda, süni qəhqəhə çəkmək. Hirslənəndə əsəbi olduğunu səs tonu ilə bildirmək də adamlıq dinində tez-tez rast gəlinən danışıq pozuntuları arasındadır.
Adamlıq dinini yaşayan insanların davranış pozuntuları: sünilik
(Cənab Adnan Oktarın Kaçkar tv - dəki canlı reportajı, 2009-cu il, 12 mart)
Adnan Oktar: Adamlıq dini cəmiyyətdəki insanların daima qarşılaşdığı bir həqiqətdir. Çox sünilik, çox süni danışıqlar, yəni təbii olmamaq. Məsələn, birini görür: “Haralarda idin, həqiqətən, mən sənin üçün çox darıxmışdım”, deyir; halbuki: “Allah qovuşdurdu, əlhəmdülillah”, - desən, daha səmimi söhbət olar. Bir neçə dəfə: “İnan, çox sevindim”, - deyir. Yəni yalan söyləyir ki, inandırmağa çalışsın. And içir, məsələn: “Çox sevindim”, - deyir. Kədərlənməyəcəksən ki, təbii ki sevinəcəksən. Belə süni ifadələri nəzərdə tuturam. Cəmiyyətin çox hissəsində insanları narahat edən, təbii olmayan danışıq üslubudur bu. Bir də təbii səmimi danışan insan vardır. Bu, insanı rahatladır. Candan danışır, içindən gəldiyi kimi danışır. Amma süni insanda: “Bircə bu söhbəti bitirsəydi”, - deyə insan düşünür. Dözülməz bir danışıq şəklidir bu.
(Cənab Adnan Oktarın Kanal 35 - dəki (İzmir) canlı reportajı, 2009 - cu il, 14 fevral)
Adnan Oktar: Məsələn, çox süni, aktyor kimi mimika və üslublar. Sanki şeir oxuyur. Belə maraqlı tiplər olur, çox süni, səmimi olmayan hərəkətlə qəribə şou göstərir, çox qəribə üslubla izah edir dini. Onsuz da diqqətlə baxanlar dərhal anlayırlar. Sanki din üçün danışarkən xüsusi üsluba ehtiyac varmış kimi, ührəvi bir üslubla, gözləri dalır, fonda həzin bir musiqi, qaval səsi, ney səsi. Nə üçün bunlara ehtiyac var? Din açıq-aşkar həqiqətin özüdür.
Həqiqətən, əylənən insanın üzündə xoş ifadə olur. Heç xoşbəxt deyillər. Bir-birlərinə, hamısını tənzih edirəm, amma böyük hissəsi şou göstərir və xoşbəxtlik şousu kimi olur bu. Bu, çox əziyyətdir.
Boş və məqsədsiz danışıqlar
Adamlıq dininin danışıqlarındakı ən nəzərəçarpan xüsusiyyət söhbətlərin boş və məqsədsiz olmasıdır. Xalqın doxsan faizindən çoxu söz olsun deyə, danışıq olsun deyə danışır. Nəticə verməyən, qəlibləşmiş mövzular bu boş danışıqların əsasını təşkil edir. Bu cür danışıqların mövzusu çox genişdir. Bu söhbətlər adamlıq dini mənsubunun gündəlik həyatında əhəmiyyətli yer tutur. Danışıqların dəyişməyən klassik başlanğıcları olur: “Dünyanın heç bir yerində yoxdur...”, “Avropalı bunu etməz...”, “24 saatda...” -deyə başlayan söhbətlər; “Məni başa gətirəcəklər...”, “Biz adam olmarıq...”, “Onların hamısı mənim yanımda yetişib...” şəklindəki danışıqlar uzanır, genişlənir, mövzudan mövzuya keçir. Heç bir nəticə verməyən, versə də, heç bir fayda gətirməyən bu cür danışıqlar, ümumiyyətlə, qarşı tərəfə fikir, düşüncə sahibi olduğunu hiss etdirmə istəyindən qaynaqlanır.
Hikmətsiz danışıqlar
Adamlıq dinində danışıb həll edilməsi mümkün olan mövzular belə qarışıqlığa süründürülür. Çox qısa müddətdə həll edilə bilən məsələlər saatlarla uzadılır. Danışıqlar qarşılıqlı iddia və inada çevrilir. İş toplantıları, dostlarla görüşlər, qonaqlıqlarda həmişə belə səhnələr olur. Hikmətsizlik söhbətlərin hər anında özünü göstərir. Mövzuları hikmətli, ağıllı şəkildə dilə gətirmək mümkün deyil. Çünki hikmət ancaq Allah`ın diləyib seçdiyi qullarına verdiyi bir üstünlükdür. Bir Quran ayəsində belə buyurulur:
Allah istədiyi şəxsə hikmət bəxş edər. Kimə hikmət bəxş edilmişsə, ona çoxlu xeyir verilmişdir. Bunu ancaq ağıllı adamlar dərk edərlər! (Bəqərə surəsi, 269)
Quranda bildirilən ağıl və hikmətə sahib olmayan adamlıq dini mənsubu bir neçə cümlədə izah edilə bilən mövzunu dəqiqələrlə, hətta saatlarla izah edə bilmir. Bəzən də qısa müddətdə izah edə biləcəyi mövzunu qəsdən dəqiqələrlə uzadır. Televiziyalarda bəzi verilişlərdə çox qısa vaxtda həll edilə bilən məsələlər saatlarla müzakirə edilir, amma heç bir nəticə vermir. Bu mövzu haqqında Quranda belə bildirilir:
İnsanlar içərisində eləsi də vardır ki, nadanlığı üzündən Allah yolundan döndərmək və bu minvalla onu məsxərəyə qoymaq üçün mənasız sözləri satın alarlar. Məhz belələrini alçaldıcı bir əzab gözləyir. (Loğman surəsi, 6)
Adamlıq dinində insanlar sözü uzadıb heç cür mövzunun mahiyyətinə, məqsədinə çatmırlar. Çox danışdığı halda, bir şey izah edə bilmirlər. Lazımsız sözlər, mənasız əlaqələrlə çox sadə bir mövzunu belə mürəkkəb şəklə salırlar. Danışıqlarının arasında özünə diqqət çəkməyə, fikir və düşüncələrini önəmli göstərməyə və ya mədəniyyətini sübut etməyə yönəlmiş eyhamlı sözlər deməyə çalışırlar. Ən həyati mövzularda belə özlərinin önə çəkilməsi birinci planda, danışılan mövzu ikinci plandadır.
Bilin ki, dünya həyatı oyun-oyuncaq, bərbəzək, bir-birinizin qarşısında öyünmək və mal-dövləti, oğul-uşağı çoxaltmaqdan ibarətdir. Bu, elə bir yağışa bənzəyir ki, onun yetişdirdiyi bitki əkinçilərin xoşuna gələr. Sonra o quruyar və sən onun saralıb-solduğunu, daha sonra çör-çöpə döndüyünü görərsən. (Dünya malına aldananları) axirətdə şiddətli əzab, (dünya malına uymayanları isə) Allah`dan bağışlanma və razılıq gözləyir. Dünya həyatı aldanışdan başqa bir şey deyildir. (Hədid surəsi, 20) ayəsində xəbər verilən xüsusiyyətlər adamlıq dininin söhbətlərində də çox tez-tez özünü göstərir.
Bunlara hamı bir ağızdan danışmaq, qarşısındakının sözünü kəsmək, mövzunu yarıda kəsib özünün mühüm sandığı başqa bir mövzuya başlamaq, yerli-yersiz, bilib-bilmədiyi hər mövzuya qarışmaq kimi hərəkətləri də əlavə edə bilərik.
Düşüncəsiz danışıqlar
Adamlıq dininin söhbətlərində düşüncəsizlik tez-tez özünü göstərir. İzah etdiyi mövzu və ya istifadə etdiyi üslub qarşı tərəfin diqqətini çəkmədiyi halda, buna fikir verməyib eyni tempdə izah etməyə davam etmək, hər kəsin bildiyi şeyləri çox qeyri-adi bir mövzu izah edirmiş ədasıyla izah etmək, qarşısındakının vaxtı yox ikən sözə tutmaq adamlıq dininə məxsus düşüncəsizliyin ən nəzərəçarpan nümunələrindəndir. Bütün bunlarla yanaşı, yersiz zarafatlar söhbətlərin daha da hikmətsiz hala gəlməsinə səbəb olur.
Nəzakətli olmamaq düşüncəsiz danışıq formalarından biridir. Yanlış anlaşıla bilən sözlərdən istifadə etmək, sözün ucunun hara gedəcəyini bilməmək, danışarkən müxtəlif hallara düşmək də bura aiddir. Çox vaxt lağ etmək məqsədi olmadığı halda, şüursuz şəkildə insanları təhqir etmək adamlıq dini mənsubuna məxsus davranış tərzidir. İnsanların müxtəlif maddi və ya fiziki qüsurlarını nəzərə almadan, lazım olmadığı halda bu haqda danışmaq o kəslər üçün xoşagəlməz ola bilər. Məsələn, saçları tökülmüş, boyu qısa və ya maddi vəziyyəti pis olan birinin yanında bu xüsusiyyətləri ilə əlaqədar yersiz danışmağı, lazımsız zarafatlar etməyi adamlıq dininə xas düşüncəsizliklər arasında saymaq olar.
İstehzalı danışıq
Mövzu nə olursa olsun, daima mübahisə etmək adamlıq dininin xüsusiyyətlərindəndir. Bundan əlavə, səs tonunu yüksəldərək mübahisə etmək, xüsusilə qarşı tərəfə öz fikrini qəbul etdirmək üçün lazımlı sayılır.
Özü ilə eyni mühitdə olanları həmsöhbət saymayıb onlar haqqında “bu”, “bunlar” kimi ifadələr söyləmək, qarşısındakının üzünə baxmadan danışmaq, söz atmaq da adamlıq dinində qarşı tərəfi alçaltma metodlarındandır. Eşitdiyi halda soruşulan suallara cavab verməmək, eşitməzlikdən gəlmək istifadə edilən bir başqa yoldur. Bunlardan əlavə, eşitdiyi bir şeyi qəsdən təkrarlatmaq, anladığı halda anlamazlıqdan gəlmək, qarşı tərəf bir şey izah edərkən ona əhəmiyyət vermədiyini və dinləmədiyini müəyyən edəcək şəkildə başqası ilə fərqli bir mövzuda danışmağa başlamaq qarşısındakına hörmət etməyən və istehzalı danışığın digər nümunələrindəndir.
Telefon söhbətləri
Telefonla danışarkən adi halda istifadə etdiyi səs tonu və üslubdan fərqli danışmaq da adamlıq dininin xüsusiyyətlərindəndir. “Alo” sözünü olduğu yerdəki mövqeyinə görə, fərqli, səmimi olmayan şəkillərdə tələffüz etmək, məsələn, müdir vəzifəsindədirsə, səsini xüsusilə qalın tona salıb ağır və ciddi bir üslubla telefonu açmaq.
Adamlıq dinində telefonla danışarkən istifadə edilən digər hərəkətlər də belə sadalana bilər:
Qarşılıqlı söhbətlərdə rahat deyə bilmədiyi şeyləri cəsarətlənib telefonda demək, mənfəəti olan birindən telefon zəngini gözləyərkən telefonun başından ayrılmadığı halda, zəng gəlincə telefonu dərhal açmamaq, uzun müddət sonra cavab vermək...
Qarşı tərəflə danışarkən ətrafındakılara qaş-göz işarələri ilə mesaj vermək. Özünü tanıtmaq və vidalaşmaq əsnasında süni səmimiyyət formalarından istifadə etmək, əsəbiləşdiyini bildirmək üçün dəstəyi çırpmaq, danışarkən qarşı tərəfə səmimi olmayan iltifatlar edib, dəstəyi asdıqdan sonra qarşı tərəf haqqında lağ hərəkətləri etmək adamlıq dininə məxsus olan davranışlardır.
Dedi-qodu
“Qələm” surəsinin 10-13-cü ayələrində adamlıq dini mənsublarının göstərdiyi bəsit davranışlar təsvir edilir. Bu mövzu ilə əlaqədar olaraq bildirilən ayələr belədir:
İtaət etmə hər and içənə, alçağa; qeybət edənə, söz gəzdirənə; xeyirə mane olana, həddi aşana, günaha batana; daş ürəkliyə, əsli-nəsəbi bilinməyən haramzadaya. (Qələm surəsi, 10-13)
Ayələrin əvvəlində deyilən qeybət etmək, söz gəzdirmək adamlıq dinində çox rast gəlinən davranışdır. Bu şeytani dinin mənsubları içində insanların üzünə qarşı yaxşı davranan, sonra da arxasından qeybət edən insan modeli olduqca məşhurdur. Heç kim bir-birinin nöqsan və yanlış cəhətlərini düzəltməyə çalışmır. Onsuz da başqalarının səhvlərini düzəltməyi heç istəmirlər. İnsanın hər hansı bir səhvini ancaq lağ və ya dedi-qodu etmək üçün deyirlər.
Adamlıq dinində dedi-qodunun ictimai həyatda mühüm yeri vardır. Cəmiyyətdə bu pis xasiyyəti tənqid etməyin əvəzinə insanlar buna təşviq edilir. Halbuki, Quranda bu mövzuda verilən hökm belədir:
Ey iman gətirənlər! Çox zənnə-gümana qapılmaqdan çəkinin. Şübhəsiz ki, zənnin bəzisi günahdır. (Bir-birinizin eybini, sirrini) arayıb axtarmayın, bir-birinizin qeybətini qırmayın! Sizdən biriniz ölmüş qardaşının ətini yeməyə razı olarmı?! Bu, sizdə ikrah hissi oyadar. Allah`dan qorxun. Həqiqətən, Allah tövbələri qəbul edəndir, rəhmlidir! (Hucurat surəsi, 12)
Adamlıq dinini yaşayan insanların davranış pozuntuları: boş söhbətlər
(Cənab Adnan Oktarın Kanal 35 - dəki (İzmir) canlı reportajı, 2009-cu il, 1 fevral) Adnan Oktar:
Boş danışıqlar necə əziyyətdir, necə çətindir. Üstəlik, süni bir insanın boş söhbətlərini dinləmək, elə insanlara diqqət yetirin, həmişə boşboğaz olur. Ağlı başında biri sanki pərişan olur sıxıntıdan. Ən gözəl şey ordan çıxıb getməkdir. Dedi-qodu edildiyində də dedi-qodusu edilən insanı tərifləsəniz, dedi-qodu edənin zövqünü boğazına tıxayarsınız, çox yaxşı olar. Yəni üç-beş tərifli söz söyləsəniz, dedi-qodunun heç bir mənası qalmaz onun üçün.