“Əlif. Ləm. Mim. Rumlular məğlub edildilər; ən aşağı (və ya ən yaxın) bir yerdə. Lakin onlar öz məğlubiyyətlərindən sonra qələbə çalacaqlar; bir neçə il ərzində. Əvvəl də, sonra da hökm Allahındır. O gün möminlər sevinəcəklər.”
(Rum surəsi, 1-4)

Peyğəmbərimizə (səv) Quran vasitəsilə gələcək haqqında verilən xəbərlərdən biri Rum surəsinin əvvəlində bildirilir. Bu ayələrdə Bizans İmperiyasının məğlubiyyətə uğradığı, amma çox qısa zamandan sonra yenidən qalib gələcəyi bildirilmişdir.

Bu ayələr xristian bizanslıların bütpərəst farslar qarşısında çox ağır məğlubiyyətindən təxminən 7 il sonra, Miladi təqvimlə 620-ci illərdə endirilmişdi. Ayələrdə Bizansın çox yaxında qalib gələcəyi xəbər verilirdi. Halbuki o ərəfələrdə Bizans elə ciddi itkilərə məruz qalmışdı ki, nəinki qalib gəlməsi, ayaqda qalması belə qeyri-mümkün idi. Tək farslar deyil, avarlar, slavyanlar və lanqobardlar da Bizans dövlətinə qarşı ciddi təhlükə meydana gətirirdi. Avarlar İstanbula qədər gəlmişdilər. Bizans kralı Herakl ordunun xərclərini qarşılaya bilmək üçün kilsələrdəki qızıl və gümüş bəzək əşyalarının əridilib pula çevrilməsini əmr etmişdi. Hətta bunlar da kifayət etməmişdi, bürüncdən heykəllər belə pul istehsalı üçün əridilməyə başlanmışdı. Bir çox qubernator kral Herakla üsyan etmiş, imperatorluq parçalanmaq həddinə çatmışdı. Əvvəldən Bizans torpağı olan Mesopotamiya, Kilikiya, Suriya, Fələstin, Misir və Ermənistan bütpərəst farsların işğalı altına girmişti.

Qısacası, hər kəs Bizansın yox olmasını gözləyirdi. Məhz bu dövrdə Rum surəsinin ilk ayələri vəhy edildi və Bizansın doqquz il keçmədən yenidən qalib gələcəyi xəbər verildi. Bu qalibiyyət elə qeyri-mümkün görünürdü ki, ərəb müşrikləri Quranda xəbər verilən bu zəfərin əsla həyata keçməyəcəyini düşünürdülər.

Ancaq Quranın bütün xəbərləri kimi, bu da şübhəsiz ki, baş verdi. Rum surəsinin ilk ayələrinin göndərilməsindən təxminən 7 il sonra, 627-ci ilin dekabr ayında, Bizans və Fars imperatorluqları arasında Nineviya xarabalıqları yaxınlığında böyük döyüş oldu. Bu dəfə Bizans ordusu farsları məğlubiyyətə uğratdı. Bir neçə ay sonra da farslar işğal etdikləri yerləri Bizansa geri qaytarmaq üçün razılaşma imzalamaq məcburiyyətində qaldılar.Ancaq Quranın bütün xəbərləri kimi, bu da şübhəsiz ki, baş verdi. Rum surəsinin ilk ayələrinin göndərilməsindən təxminən 7 il sonra, 627-ci ilin dekabr ayında, Bizans və Fars imperatorluqları arasında Nineviya xarabalıqları yaxınlığında böyük döyüş oldu. Bu dəfə Bizans ordusu farsları məğlubiyyətə uğratdı. Bir neçə ay sonra da farslar işğal etdikləri yerləri Bizansa geri qaytarmaq üçün razılaşma imzalamaq məcburiyyətində qaldılar. Beləcə, Allahın Quran ilə Peyğəmbərimizə (səv) bildirdiyi "Rumluların zəfəri" möcüzəvi şəkildə gerçək oldu.

Bu ayələrdə bildirilən başqa möcüzə də o dövrdə kimsənin bilməsinin mümkün olmadığı coğrafi həqiqətin xəbər verilməsidir. Bildirdiyimiz kimi, dəniz səviyyəsindən 417 metr aşağıda olan Ölü dənizin hövzəsi dünyanın ən aşağı bölgəsidir. Burada ayrıca diqqət yetirilməli digər mühüm məsələ Ölü dənizin ölçülərinin və fiziki-coğrafi şəraitinin, yəni onun dərinliyinin, dəniz səviyyəsindən aşağı-yuxarı olmasının və s. yalnız müasir əsrdə texniki vasitələrin köməyi ilə dəqiqləşdirilməsidir. Əvvəllər heç kim Ölü dənizin dünyanın ən aşağı yeri olduğunu bilmirdi və bunu bilməsi də mümkün deyildi. Lakin bu bölgə Quranda dünyanın ən aşağı yeri olaraq bildirilmişdir. Bu məlumat Quranın Allahın sözü olduğunun başqa bir dəlilidir.

“Rum” surəsinin 3-cü ayəsində rumluların dünyanın ən aşağı yerində məğlub edildikləri bildirilir. Ərəb dilində “ədna əl-ard” olan bu ifadə bəzi Quran tərcümələrində “ən yaxın yer” kimi də tərcümə edilir. Ancaq bu tərcümələr əsl ifadənin tam əvəzi deyil, məcazi tərcüməsidir. “Ədna” kəlməsi ərəb dilində “aşağı” mənasını ifadə edən “dəni” kəlməsindən törəmişdir və “ən aşağı” mənasına gəlir. “Ard” isə “yer üzü, dünya” deməkdir. Dolayısilə, burda “ədna əl-ard” ifadəsi “dünyanın ən aşağı yeri” deməkdir. Bəzi təfsirçilər bəhs edilən yerin ərəblərə yaxınlığını nəzərə alaraq kəlmənin “ən yaxın” mənasını qəbul edirlər. Ancaq kəlmənin əsl mənası Quranın göndərildiyi dövrdə heç kimin bilmədiyi və bilməsi də mümkün olmayan çox mühüm bir geologiya həqiqətinə işarə edir. Çünki dünyanın ən aşağı yerini müəyyən etməyə çalışanda görəcəyik ki, bu nöqtə məhz rumluların 613-614-cü illərdə məğlub olduğu yerlərdən biri olan Ölü dənizin (Dead Sea, Lut gölü) sahilləridir.

Bildirdiyimiz kimi, dəniz səviyyəsindən 417 metr aşağıda olan Ölü dənizin hövzəsi dünyanın ən aşağı bölgəsidir.

Burada ayrıca diqqət yetirilməli digər mühüm məsələ Ölü dənizin ölçülərinin və fiziki-coğrafi şəraitinin, yəni onun dərinliyinin, dəniz səviyyəsindən aşağı-yuxarı olmasının və s. yalnız müasir əsrdə texniki vasitələrin köməyi ilə dəqiqləşdirilməsidir. Əvvəllər heç kim Ölü dənizin dünyanın ən aşağı yeri olduğunu bilmirdi və bunu bilməsi də mümkün deyildi. Lakin bu bölgə Quranda dünyanın ən aşağı yeri olaraq bildirilmişdir. Bu məlumat Quranın Allahın sözü olduğunun başqa bir dəlilidir.

Bu ayədə Allah Peyğəmbərimizi (səv) bir gecə Məscidül-Əqsaya apardığını və oranı göstərdiyini bildirir. Bu, çox böyük bir möcüzədir. Bilindiyi kimi, Məscidül-Haram Məkkədə, Məscidül-Əqsa isə Qüdsdədir və Peyğəmbərimiz (səv) bu hadisə baş verdiyi vaxt Məkkədə olmuşdur. O dövrün şərtlərində isə bir gecə içində Məkkədən Qüdsə getmək qeyri-mümkün idi. Ayrıca bunu da ifadə etməliyik ki, Peyğəmbərimiz (səv) Qüdsü və Məscidül-Əqsanı daha əvvəl görməmişdir.

Səhəri gün bu böyük möcüzəni ətrafındakı insanlara danışarkən Məkkəli müşriklərin ona inanmadıqları və dəlil gətirməsini istədikləri rəvayət edilir. Qureyşlilərin içində Məscidül-Əqsanı görənlər vardı və Peyğəmbərimiz (səv) Məscidül-Əqsanı təsvir etməsini istəmişlər, bununla əlaqədar ona suallar vermişdilər.

Peyğəmbərimiz (səv) Məscidül-Əqsanı dəqiq təsvir edəndə müşriklər Peyğəmbərimizin (səv) Məscidül-Əqsanı eynilə təsvir etdiyini söyləmişlər, sonra da o yoldan gələn karvanlar ilə qarşılaşıb-qarşılaşmadığını soruşmuşdular. Peyğəmbərimiz (səv) bu suala: "Bəli, onun karvanları ilə qarşılaşdım, Revhâda idi. Bir dəvə itirmişdilər, axtarırdılar. Onların yüklərinin içində bir su qədəhi vardı. Susuzlamışdım, onu götürüb su içdim və yerinə qoydum. Evə qayıdanda baxın, qədəhdə suyu tapdılarmı? "– buyurdu. Qureyşlilər "bu da digər bir əlamətdir" dedikdən sonra Peyğəmbərimizə (səv) karvanla əlaqədar detallar soruşmağa davam etmişlər. Peyğəmbərimiz (səv) isə soruşulanların hamısına cavab vermiş və belə demişdir: "İçlərində bu adam qabaqda, boz rəngli dəvə üzərində qoyulmuş iki tuluq var və bu gün günəşin doğulması ilə birlikdə gələcəklər". Bundan sonra: "Bu da digər bir işarədir" deyərək o gün sürətlə Səniyyəyə doğru yola çıxaraq günəşin doğuşunu gözlədikləri rəvayət edilir. Həqiqətən də, günəşin doğulması ilə həmin karvan da görünmüşdür. Karvanın qarşısında isə eyni Peyğəmbərimizin (səv) təsvir etdiyi kimi, bir boz dəvə də olmuşdur.

Allahın Peyğəmbərimizə (səv) həyatı boyunca heç görmədiyi bir məkanı oraya getmədən göstərməsi çox böyük möcüzədir. O dövrdə Məkkədən Qüdsə bir gecədə getməyin qeyri-mümkün olması isə bu möcüzəni bir daha təsdiq edir.

Peyğəmbərimiz (səv) Mədinədə ikən yuxusunda möminlərin güvən içində Məscidül-Harama girdiklərini və Kəbəni təvaf etdiklərini görmüş və möminləri bu xəbərlə müjdələmişdir. Çünki Məkkədən Mədinəyə hicrət edən möminlər o zamandan bəri Məkkəyə girməmişdilər. , Rəvayətlərə görə, Peyğəmbərimizin (səv) bu yuxusundan sonra möminlər Məkkəyə ümrə niyyəti ilə getmişlər, ancaq müşriklər onların Məkkəyə girmələrinə icazə verməyiblər. Münafiqlər isə fitnə-fəsad salmaq üçün bunu fürsət bilmişlər, nə Kəbəyə gedə bildiklərini, nə də saçlarını qırxdıra bildiklərini söyləyərək Peyğəmbərimizin (səv) gördüyü yuxunu yalanlamağa çalışmışlar.

Allah Peyğəmbərimizə (səv) Qatından kömək və dəstək olaraq Fəth surəsinin 27-ci ayəsini vəhy etmiş və yuxusunun doğru olduğunu, əgər Allah istəsə, möminlərin Məkkəyə girə biləcəklərini bildirmişdir. Həqiqətən də, əvvəlcə Hudeybiyə sülhü və ondan sonra Məkkənin fəthi ilə müsəlmanlar ayədə bildirildiyi kimi, inam içində Məscidül-Harama girmişdilər. Beləcə, Allah Peyğəmbərimizin (səv) xəbər verdiyi müjdənin həqiqət olduğunu göstərmişdir.

Burada əhəmiyyətli başqa məqam isə budur: Peyğəmbərimiz (səv) möminlərə bu müjdəni verəndə belə vəziyyət yox idi. Hətta şərtlər tam əksini göstərirdi: müşriklər möminləri qətiyyən Məkkəyə soxmaq istəmirdilər. Bu isə ürəyində xəstəlik olanların Peyğəmbərimizin (səv) söylədiklərinə şübhə ilə baxmaqlarına səbəb olmuşdur. Ancaq Peyğəmbərimiz (səv) Allaha inanaraq, insanların nə deyəcəklərinə əhəmiyyət vermədən Allahın özünə bildirdiyinə iman gətirmiş və bunu insanlara açıqlamışdır. Söylədiklərinin Quran ayələri ilə təsdiq edilməsi və yaxın gələcəkdə söylədiklərinin reallaşması isə Peyğəmbərimizin (səv) və Quranın əhəmiyyətli bir möcüzəsidir.

İsra surəsindəki bu ayələrdə bildirildiyi kimi, İsrail oğulları yer üzündə iki dəfə fitnə-fəsad törədəcəklər. Birinci "fəsadçı və təkəbbürlü yüksəliş" lərinin sonra Allah onların üzərinə güclü ordu göndərdiyini bildirir. Həqiqətən də, İsrail oğulları hz. Yəhyanı öldürdükləri və hz. İsanı öldürmək üçün tələ qurduqları dövrdən sonra, yəni b.e 70-ci ilində romalılar tərəfindən Qüdsdən sürgün edildilər. Qüdsdəki hz. Süleyman məbədi isə darmadağın edilmişdir.

Bizim eranın 70-ci ilində Fələstindən sürgün edilən yəhudilər bütün dünyaya yayılmışlar. Avropada olduqları ölkələrdə, əsasən, alçaldılmış və çətin şərtlər altında yaşamışlar, əksər vaxt dinlərini gizlətmək məcburiyyətində qalmışlar. Peyğəmbərimizə (səv) bu ayə vəhy olunduğu zaman da yəhudilər belə çətin şərtlər altında yaşayırdılar və dövlətləri belə yox idi. Ancaq Allah ayələrdə İsrailə təkrar güc verəcəyini xəbər vermişdir.

Peyğəmbərimizin (səv) yaşadığı dövrdə olduqca imkansız və çətin görünən bu hadisə baş verdi. Yəhudilər Fələstinə geri döndülər və 1948-ci ildə İsrail dövlətini qurdular. Bu bir həqiqətdir ki, İsrail müasir dövrdə həm siyasi, həm də hərbi gücü ilə tanınan dövlətlərdəndir.

İsrail oğulları ilə əlaqədar bu ayədə və digər ayələrdə əhəmiyyətli məqamlardan biri də o dövrdə qeyri-mümkün və imkansız görünən hadisələrin gələcəkdə gerçəkləşəcəyinin xəbəri verilməsidir. Əlbəttə, bunlar Quranın möcüzəsidir.

Bu ayədə bildirildiyi kimi, Peyğəmbərimiz (səv) xanımlarından birinə sirr vermişdir. Ancaq o bu sirri tutmayaraq digərinə demişdi. Allah Peyğəmbərimizə (səv) onların bu əməlini bildirmiş və aralarındakı gizli söhbəti onlara xəbər vermişdir. Bundan sonra Peyğəmbərimiz xanımlarına aralarındakı gizli danışdıqlarından agah olduğunu söyləmişdir.

“Bir zaman Peyğəmbər öz zövcələrindən birinə sirr verdi. O da bunu (onun digər zövcəsinə) xəbər verdikdə və Allah da bunu (Peyğəmbərə) aşkar etdikdə o, bunun bir qismini (sirr verdiyi) zövcəsinə bildirdi, digər qismindən isə imtina etdi. (Peyğəmbər) bunu ona bildirdikdə (zövcəsi) dedi: “Bunu sənə kim xəbər verdi?” O dedi: “Bunu mənə (hər şeyi) Bilən, Xəbərdar olan (Allah) xəbər verdi!” (Təhrim surəsi, 3)