Nefes darlığı ya da tıbbi adıyla dispne; solunumda hoşa gitmeyen ve kişiyi rahatsız eden bir farklılık, soluk alamama, veya göğüste sıkışma hissi olarak tanımlanabilir. Normal yani sağlıklı bir insan dakikada 14-18 kez nefes alıp verir. Bu solunum faaliyeti sırasında solunum kaslarının tükettiği enerji miktarı tüm vücudun tükettiği enerji miktarının %5’i kadardır, bu nedenle normal istirahat halinde yapılan sakin solunum bilinçaltıdır ve birey tarafından farkedilmeden yapılır. Ancak;

+ Sağlıklı bireylerde egzersizde olduğu gibi metabolik hızın arttığı,

+ Solunum ya da dolaşım faaliyetinin organizmanın gereksinimini karşılayamayacak kadar bozuk olduğu,

durumlarda insan artık nefes alıp verdiğinin farkına varmaya ve bu durumdan rahatsız olmaya başlar. Yani nefes darlığı hasta tarafından algılanan sübjektif bir bulgudur ve bu nedenle nefes darlığının şiddeti hastadan hastaya değişir. Bazı hastalarda ileri derecede solunum yetersizliği olmasına rağmen hasta nefes darlığı olmadığını ya da çok hafif nefes darlığı hissettiğini söylerken bazen hafif kronik bronşiti olan hastalar yapılan ölçümlerde solunum kapasitesinde çok ciddi bir bozulma olmamasına rağmen şiddetli nefes darlığı şikayeti ile hekime başvurabilir. Bu özelliği nedeniyle nefes darlığı ağrıya benzer, yani bireysel farklılıklar gösterir.

Nefes darlığı birçok hastalıkta görülebilmekle beraber en sık akciğer ve kalp hastalıklarında ortaya çıkmaktadır.

Akciğer ve kalp hastalıklarında nefes darlığı aniden ve şiddetli bir biçimde ortaya çıkabildiği gibi; birçok hastada başlangıçta efor dispnesi şeklinde başlayan bu belirti, hastalığın zamanında teşhis edilmemesi ve giderek kronikleşmesi sonucu şiddetini arttırarak geri dönüşümsüz hale gelebilir. Örneğin kalp enfarktüsü, akciğer embolisi, zatürre, astım, akciğerin sönmesi (pnömotoraks) gibi hastalıklarda daha önce hiçbir yakınması olmayan hastada, acile başvurmayı gerektiren ani ve şiddetli nefes darlığı atakları olabilir.
Nefes darlığına neden olan hastalıklar

Akciğer Hastalıkları

• KOAH (Kronik bronşit, Amfizem)
• Akciğer kanseri
• Tüberküloz (Verem)
• Astım
• Zatürre
• Akciğer Embolisi
• Akciğerin doğumsal bazı hastalıkları
• Bronşektazi
• Plörezi (Akciğer zarında su birikmesi)
• Akciğer zarının tümörleri
• Alerjik reaksiyonlar neticesi üst hava yollarında ödem
• Meslek hastalıkları
• Geçirilmiş akciğer hastalıklarının akciğerde yapmış olduğu tahribatlar
• Bazı romatizmal hastalıklarda akciğerde de tutulum olması
• İleri yaşlarda ortaya çıkan akciğer fibrozu
• Akciğer ödemi
• Akciğer damarında ortaya çıkan yüksek tansiyon

Kalp Hastalıkları

• Kalp yetersizliği
• Koroner damar hastalığı
• Enfarktüs
• Kalp kapak hastalıkları
• Kalp ritm bozuklukları
• Kalp zarının hastalıkları

Diğer Hastalıklar

• Solunum kaslarında yetersizliğe neden olan nörolojik hastalıklar
• Akciğerin sıkışmasına neden olan omurga hastalıkları (skolyoz, kifoz)
• Doğumsal göğüs deformiteleri
• Anemi (kansızlık)
• Ses tellerinin fonksiyon bozuklukları
• Üst hava yollarının daralmasına neden olan hastalıklar
• Panik atak
• Ağrı nedenli nefes darlıkları
• Böbrek yetersizliği nedeniyle ortaya çıkan metabolik asidoz
• Santral sinir sisteminin bazı hastalıkları
• Zararlı gazlara maruz kalmak

Psikojenik Nefes Darlığı

• Hiçbir neden olmaksızın nefes darlığı hissinin var olması
Ne Yapmalı?

Nefes darlığı yakınması ile başvuran hastada önce hastanın öyküsü alınıp muayenesi yapılarak nefes darlığının olası sebepleri ortaya konulmaya çalışılır. Fizik muayenenin yanısıra nefes darlığının nedenini ortaya koymak amacıyla öncelikle akciğer grafisi ve solunum fonksiyon testleri incelenir. Gerekli olgularda EKG, ekokardiografi, arter kan gazları analizleri ve daha birçok laboratuar inceleme yöntemlerine başvurulabilir.

Nefes darlığının nedenine yönelik tetkikler tamamlandıktan ve altta yatan hastalık ortaya konulduktan sonra derhal bu hastalığa yönelik tedavi başlanılır.