Buğdaygiller familyasından bir bitki olan çavdar karasal iklimlerde yetiştirilen, insan beslenmesi için önem taşıyan tahıllardan biridir. Soğuğa en dayanıklı tahılların başında gelir. Görünümü arpayı anımsatır. Taneleri buğdaya kıyasla daha uzundur. İçerdiği karbonhidrat, protein, lif ve B vitaminleri ile besleyici bir gıdadır. Genellikle un ve hayvan yemi olarak değerlendirilir. Aynı zamanda biranın ve çeşitli mayalı içkilerin yapımında kullanılan temel malzemelerden biridir.
Çavdar Yemeklerde Nasıl Kullanılır?
Ekmeklerde ve diğer mayalı hamurlarda: Buğday gibi çavdar da glüten içeren bir tahıldır. Gluten, hamurun yapısından sorumlu olan bitkisel bir proteindir. Hamurun ekmek kıvamı için uygun yapıyı oluşturabilmesi, kabarabilmesi ve hacim kazanabilmesi için glüten gerekir. Undaki glüten miktarı hamurun hafif ve yumuşak olmasını sağlar. Buğdayla benzer özelliğe sahip olan çavdar, içerdiği glüten ile çeşitli tahıllardan hazırlanan ekmeklerin yapımında, hamurun kabarabilmesi kullanılır. Kepek buğday vb. unlarla karışım olarak kulanılabileceği gibi tek başına çavdar unundan da ekmek yapılabilir.
Hamur işlerinde: Ekmek dışında mayalı ya da mayasız hamurların hazırlanmasında çavdar unu kullanılabilir. Kek, poğaça, börek, kurabiye, kiş, tart, krep vb. birçok hamur işinde buğday unuyla beraber ya da tek başına değerlendirilebilir. Şekerli tariflerden çok tuzlu tariflerle tadı daha uyumludur.
Çorbalarda: Çavdar unu, çorbalara kıvam kazandırmak için hazırlanan terbiye ve soslarda buğday unu yerine kullanılabilir. Çavdar unu dışında, bütün ya da öğütülmüş çavdar taneleri çorba tariflerinde değerlendirilebilir. Özellikle kuru bakliyatlar ve tahıllarla hazırlanacak kış çorbaları için besleyici ve lezzetli bir alternatiftir. Tanelerin pişme süresi göz önünde bulundurularak, birkaç saat önceden ıslatılması tavsiye edilir.
Salatalarda: Haşlanmış çavdar taneleri çeşitli otlarla zenginleştirilerek, besleyici bir salata olarak değerlendirilebilir. Yeşilliklerin yanı sıra ekşi aromaya sahip kuzu kulağı roka vb. otlarla oldukça bir tada sahiptir.
Alkollü içkilerde: Mayalanabilen tahıllardan biri olan çavdar dünyanın çeşitli ülkelerinde viski cin, votka, bira vb. içkilerin yapımında kullanılır. Çavdar ekmeğinin fermantasyon ile yapılan ‘’Kvas’’ adı verilen geleneksel Rus içkisinde temel malzeme olarak yer alır.