Opr. Dr. Faruk Eroğlu/ Göz Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı
Halk arasında göz kayması olarak da bilinen şaşılık, düz karşıya bakan bir kişinin iki gözünün aynı istikamette olmaması yani bir göz karşıya bakarken diğer gözün burun tarafına, kulak tarafına, yukarıya veya aşağıya doğru kaymasıdır. Şehla bakış, şaşılığın tam karşılığı olmayıp daha çok yalancı kaymalar için kullanılan bir tariftir.
Şaşılık sık görülür mü?
Şaşılık, çocukluk çağı hastalıkları içerisinde en sık görülenlerinden biridir. Ayrıca tembellik dediğimiz tedavisi belirli bir yaştan sonra mümkün olmayan görme kaybı da yapması hastalığın önemini daha fazla arttırmaktadır.
Şaşılığın başlıca sebepleri nelerdir?
Şaşılığın çoğu defa belirli bir sebebi yoktur ancak büyük bir kısmı doğuştandır. İrsi yani kalıtımsal özelliği çok fazladır. Çocuklardan birinde veya ailede varsa diğer çocuklarda şaşılık gelişme ihtimali gözlenmektedir.
Yüksekten düşme, ateşli hastalık, havale geçirme ve erken doğum zeminde olan bir şaşılığı ortaya çıkartabilmektedir.
Görme kaybı yapan sebepler belirli bir süre sonra gözün kaymasına yol açabilirler. Görme kaybı çok küçük yaşta olursa göz içeriye yani burun tarafına doğru kayar, ileri yaşlarda görme kaybı olursa göz dışarıya yani kulak tarafına kayar. Kaza geçirilmesi, menenjit, beyin tümörü, beyin kanaması, şeker, yüksek tansiyon ve guatr göz sinirlerinde felç yaparak göz kaymasına sebebiyet verebilirler. Yine multiple skleroz dediğimiz bazı sinirsel hastalıklar da göz kayması ile belirti verebilir.
Şaşılığın belirtileri nelerdir?
Gözün belirli bir yöne kayması en önemli belirtidir. Başlangıçta arada bir kayma görülebilir. Çocuk yorgun olduğunda veya uykudan yeni uyanıp dikkati azaldığı zamanlarda daha fazla kayma ortaya çıkabilir. Kafanın belirli bir yöne eğilmesi, televizyona çok yakından bakılması ve gözlerde titreme diğer belirtilerdir. Bazen güneşe çıkıldığı zaman çocuğun kayma olan gözünü kısarak baktığı fark edilebilir. Bu, dışa doğru olan kaymalarda oldukça erken saptanan bir belirtidir. Doğuştan katarakt veya göz içi tümörlerinde kayma ile beraber karşıdan bakıldığında göz bebeğinde beyazlık da görülebilir. İleri yaşlarda birdenbire ortaya çıkan göz kaymalarında hasta baktığı her şeyi çift görebilir. Bu şikayet birkaç ay içerisinde kaybolur. En çok korktuğumuz ise hafif olan ve ailelerin fark edemediği küçük kaymalardır. Bunlarda diğer göz de sağlam olduğu için çocuk büyüyünceye kadar gözden kaçabilir ve tembellik yerleşir. Bu sebeple en küçük kayma şüphesinde bile çocukların ayrıntılı muayene edilmeleri şarttır.
Teşhisi nasıl konulur?
Oldukça kolaydır. Her yaştaki çocuğa şaşılık muayenesi yapılabileceği unutulmamalıdır. Bu sebeple çocuk büyüyünceye kadar beklenilmeli diye bir yaklaşım kesinlikle doğru değildir. Muayenede dikkat edilmesi gereken nokta şaşılığın gözlük kusuruna bağlı olup olmadığıdır. Bunun için ilaçlı muayene yapılması şarttır. Bu muayenede çocuğa göz bebeğini büyüten ilaç damlatılır ve 1-2 saat bekletilir. Arkasından gözlük muayenesi tekrarlanır.
Şaşılık tedavisi nasıl yapılır?
Şaşılık tedavisi ne kadar erken yaşta başlarsa tedavinin başarı derecesi o kadar fazla olmaktadır. Tedavi başarısındaki diğer nokta şaşılığın bir veya iki gözde olup olmadığıdır. Eğer hep aynı göz kayıyorsa tedavide başarılı olma olasılığı daha az olmaktadır. İki gözün birden kaydığı hastalarda ise tembellik daha az olduğu için başarı oranı da fazla olmaktadır. Şaşılık tedavisi gözlük, ameliyat ve kapatma ile yapılmaktadır.
Yüksek hipermetrop gözlük kusuruna bağlı olan şaşılıklarda yalnızca gözlük tedavisi yeterli olmaktadır. Ancak hastanın en az 18 yaşına kadar gözlüğe devam etmesi gereklidir. Böyle hastalarda ameliyatın faydası değil zararı bile olabilmektedir. Gözlüğe bağlı olmayan şaşılıklarda eğer sadece bir gözde kayma varsa gecikilmeden ameliyat yapılmalıdır. Ameliyat için hastanın 1,5-2 yaşını geçmemesi gerekir. İki gözde birden kayma varsa 5-6 yaşlarına kadar beklenebilir. Sadece bir gözde kayma olan hastalarda gözlük veya ameliyat gerekse bile kapatma tedavisinin yapılması şarttır. Kapatma, tembel olan gözün görme derecesinin arttırılması için gerekli olan bir tedavidir.
Şaşılığın lazerle tedavisi var mıdır?
Şaşılığın laserle gerçek anlamda tedavisi yoktur. Ameliyatı bıçakla yapılan bir tedavidir. Ancak 18 yaşın üzerinde gözlük kullanan ve gözü kayan hastalarda laser tedavisi gözlüğü ortadan kaldırmak için yapılabilir.